به نقل از «ایرنا»

تلاش نخست وزیر پاکستان برای کاهش تنش در روابط ریاض -تهران

تاریخ انتشار: ۲۱ مهر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۴۴۶۸۳۹

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، «عمران‌خان» نخست وزیر پاکستان  امروز ۲۱ مهر ماه به تهران سفر کرد و قرار است بعد از دیدار با «حسن روحانی»  رئیس جمهور کشورمان  روز سه شنبه به عربستان برود .  نخست وزیر پاکستان در جریان سفر کوتاه چندساعته خود به تهران،  ابتکاراتی‌ را در خصوص کاهش تنش‌های بین ایران و عربستان مطرح می کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این دومین سفر رسمی عمران‌خان به ایران پس از انتخاب وی به سمت نخست وزیری پاکستان می‌باشد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اگر ابتکار عمران‌خان برای کمک به حل اختلافات میان ایران و عربستان جواب دهد، این تحول یک موفقیت بزرگ دیپلماتیک برای اسلام‌آباد تلقی می‌شود. وزارت امور خارجه پاکستان در بیانیه‌ای اعلام کرده است که میانجیگری نخست وزیر پاکستان، نه به‌درخواست عربستان سعودی، بلکه بیشتر یک ابتکار شخصی دیپلماتیک از جانب نخست وزیر است، البته میزان تمایل ریاض برای کاهش تنش نیز مؤثر بوده است.

با توجه به اهمیت موضوع پژوهشگر ایرنا با «کامران کرمی» کارشناس مسایل خاورمیانه به گفت و گو پرداخت.

 عربستان از میانجیگری عمران خان در کاهش تنش با تهران استقبال می کند

کرمی در ابتدای این مصاحبه اظهار داشت: نکته مهم در شرایط کنونی منطقه تغییر برداشت و اداراک «بن سلمان» ولیعهد عربستان نسبت به تهدیداتی است که امروزه سعودی با آن مواجه است. تلقی گذشته بن سلمان در مورد قدرت منطقه ای ایران این بود که عربستان می تواند حوزه جنگ در خاورمیانه را به داخل ایران بکشاند. مصاحبه ای بن سلمان در سال ۲۰۱۷ ناشی از نگرشی بود که  عربستان می تواند در مقابل ایران بایستد، اماتحولاتی ظرف شش ماه اخیر از جمله ناکامی عربستان در جنگ یمن و نا امیدی سعودی ها نسبت به رویکر د آمریکا در قبال ایران به خاطر مواضع عربستان سعودی نشان داد که سعودی ها باید در سیاست های منطقه ای خود تجدید نظر کنند.

 مجموع این تحولات بن سلمان  را به این نتیجه رسانده است که بحث تهدیدات به سطحی رسیده است که باید جهت کاهش آن اقدام  عملی انجام داد. نکته اصلی که باید به آن توجه کرد تغییر برداشت در نزد رهبران سعودی است که باعث شد تا مقامات سعودی  نه تنها تمایلی به افزایش سطح تنش با ایران نداشته باشند بلکه از هر تلاشی از جمله میانجی گری عمران خان در مقطع کنونی  برای کاهش سطح تنش با  ایران استقبال کنند. به نظر می رسد تلاش های عمران خان تا حد زیادی با توجه به تغییر نگرش عربستان در کاهش سطح تنش بین تهران و ریاض مثمر ثمر واقع شود.

این کارشناس مسایل خاورمیانه در ادامه اظهار داشت: ناکامی عربستان درجنگ یمن و ناتوانی آمریکا در دفع حملات حوثی ها به تاسیسات نفتی عربستان دو مولفه  مهمی بود که عربستان را وادار کرد تا در سیاست های منطقه ای خود تجدید نظر کند. جنگ یمن و نا امیدی از آمریکا در حمایت جدی تر از عربستان در قبال  اختلافات و تنشی که سعودی ها با تهران  دارند عربستان را به این نتیجه رسانده است که با کاهش سطح تنش و پیشنهاد طرح مذاکرات سیاسی به دنبال عادی سازی روابط خود با ایران باشد.

 عامل دیگری که می تواند نقش مهمی در تغییر موضع عربستان داشته باشد به  آینده پادشاهی بن سلمان  بر می گردد در مقطع کنونی یکی از ملاحظات بن سلمان فارغ از بحث یمن و امریکا به امور داخلی عربستان  مربوط است. آماده شدن مقدمات پادشاهی بن سلمان باید در شرایطی صورت گیرد که  «ملک سلمان» پادشاه کنونی عربستان زنده باشد و تا قبل از انتخابات ۲۰۲۰ در آمریکا عملا تکلیف جانشینی پادشاه در عربستان مشخص شود. تندروی ها و مواردی که بن سلمان از سال ۲۰۱۵ تا کنون در عربستان بوجود آورده، نارضایتی گسترده در بین نخبگان سیاسی و شاهزادگان عربستان بوجود آورده است. بن سلمان برای رسیدن به مقام پادشاهی نیاز به آرامش و ثبات سیاسی در این کشور است و هر گونه تهدیدی  موقعیت سیاسی وی را به مخاطره می اندازد.

در مجموع فاکتور نگاه بن سلمان به آینده جانشینی در عربستان و شرایط با ثبات، تمایل عربستان برای مذاکرات سیاسی در جنگ یمن  و رویکرد امریکا در جنگ با ایران تا ثیر مهمی در کاهش سطح تنش میان تهران و ریاض داشته است.

ظرفیت پاکستان در کاهش تنش ریاض – تهران

کرمی با توجه به نقش اسلام آباد در کاهش تنش ریاض و تهران بیان داشت: با توجه به روابط دوستانه عربستان سعودی و پاکستان از زمان روی کار آمدن عمران خان  روابط گرم ریاض- اسلام آباد تقویت شد و نخست وزیر پاکستان چندین دور به ریاض و جده سفر کرده است  و متقابلا بن سلمان نیز در سال ۲۰۱۸ سفری به پاکستان داشت. روابط دو جانبه پاکستان- عربستان نشان می دهد که سعودی ها به دلیل نزدیکی و اعتمادی که به پاکستان دارند در مقطع کنونی از تلاش ها  عمران خان برای کاهش سطح تنش میان ایران و عربستان استقبال می کنند.

 البته این تلاش ها الزاما به معنی این نیست که پاکستان بتواند با یک ابتکار عمل فوق العاده و مبتنی بر صلح طرفین را وارد مذاکره نماید. به نظر می رسد نقش پاکستان در سطحی است که بتواند سطح تنش را کنترل کند و قبلا نیز عمران  خان به این موضوع اشاره کرده بود که ما در تنش بین روابط ایران و عربستان می توانیم بازنده باشیم. آسیب پذیری اقتصاد پاکستان و مسایلی داخلی این کشور نشان می دهد که بحث ثبات، آرامش و کاهش سطح تنش در روابط ایران و عربستان می تواند به نفع پاکستان باشد. بنابر این عربستان از هر تلاشی که عمران خان بتواند سطح تنش را پایین بیاورد استقبال می کند. پاکستانی ها نیز ملاحظاتی برای کار  خود دارند و الزاما هم این تلاش ها به معنی ابتکار عمل فوق العاده  از سوی پاکستان نیست و بیشتر به شکل رایزنی با طرفین و تشویق برای  فراهم نمودن میز مذاکره و در پیش گرفتن یک راهکار سیاسی است.

پیش شرط های احتمالی در مذاکرات تهران - ریاض

کرمی کارشناس مسایل خاورمیانه در مورد پیش شرط های ایران و عربستان در مذاکرات احتمالی اظهار داشت: سعودی ها پیش شرط هایی را دارند و ایران هم پیش شرطی دارد اگر چه مطرح نکرده ، اما معتقد است جنگ یمن باید متوقف شود تا ما بتوانیم مذاکرات سیاسی را آغاز کنیم. سعودی ها در مقطع کنونی همان طور که «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه عربستان هم اشاره کرد ملاحظاتی دارند و این ناشی می شود که عربستان نمی خواهد چهره یک بازیگر بازنده را در مذاکره با ایران  انجام دهد.

 نکته مهم برای سعودی ها این است که رویکرد تهاجمی که عربستان در قبال ایران در پیش گرفته بود نباید تغییر به وضعیتی شود که عربستان دچار ناکامی شده است. چهره بازنده نبودن سعودی ها در شرایط کنونی مهم است. تمایل بن سلمان برای مذاکره و از طرفی مصاحبه عادل الجبیر که می گوید تغییری در رفتار های ایران مشاهده نشده، نشان می دهد که عربستان در افکار عمومی و درمیان دیگر بازیگران به عنوان یک بازنده بین مذاکرات ایران و عربستان مطرح نباشد و این برای سعودی ها مهم است.

 وی در پایان اظهار داشت: اگر ایران به دنبال این است که مذاکرات ریاض - تهران تبدیل به یک الگوی برای حل مسایل منطقه ای شود نباید عربستان را دریک وضعیت تدافعی و اینکه بازیگری بوده است که به دلیل سر خوردگی های سیاسی و شکست های متعدد حاضر به میز مذاکره شده قرار دهد زیرا برداشت اینگونه از چهره سیاسی عربستان نمی تواند به موفقیت مذاکرات احتمالی و کاهش سطح تنش تاثیر گذار باشد.

منبع: ایرنا

کلیدواژه: عمران خان محمد بن سلمان حسن روحانی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۴۴۶۸۳۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تولد توافق امنیتی جدید عربستان و آمریکا در انتظار چراغ سبز اسرائیل/ آیا آمریکا مجوز غنی سازی را به عربستان سعودی می دهد؟/ ریاض در یک قدمی پیروزی بزرگ قرار دارد

به گفته مقامات آمریکایی، عربستان سعودی و ایالات متحده در حال نهایی کردن جزئیات یک توافق مهم برای تقویت تجارت و دفاع دوجانبه هستند، اما اگر عربستان و اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار نکنند، توافقی حاصل نخواهد شد.

به گزارش جماران، سی ان ان در تحلیلی در این باره می نویسد:

 یک معاهده دفاعی، ائتلاف امنیتی هفت دهه ای بین عربستان سعودی و ایالات متحده را مستحکم و آنها را هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیک می کند، زیرا دشمنان ایالات متحده مانند ایران، روسیه و چین به دنبال گسترش نفوذ خود در خاورمیانه هستند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مدت‌هاست که به دنبال روابط با عربستان سعودی است، زیرا این اقدام می‌تواند در سراسر جهان اسلام تاثیر خود را بگذارد.

متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت که ایالات متحده در حال مذاکره برای یک قرارداد بزرگ شامل سه جزء است.

مولفه اول شامل بسته ای از توافقات بین آمریکا و عربستان سعودی، مولفه دیگر عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل و مولفه سوم تشکیل کشور فلسطین است.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این سه  با هم مرتبط هستند و هیچ کدام بدون دیگران جلو نمی روند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در یک میزگرد در کنفرانس اقتصادی این هفته در ریاض گفت: برای اینکه عادی سازی بین عربستان سعودی و اسرائیل محقق شود، باید مسیری برای تشکیل کشور فلسطین و «آرامش در غزه» وجود داشته باشد. به نظر من کاری که عربستان سعودی و ایالات متحده با هم در زمینه توافقات خود انجام داده اند، به طور بالقوه به اتمام نزدیک است، اما برای پیشبرد عادی سازی دو چیز لازم است: آرامش در غزه و مسیری معتبر به سوی یک کشور فلسطینی.

وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد، در حاشیه این مجمع، بلینکن با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی (MBS) دیدار کرد تا در مورد این توافق گفتگو کند. کارشناسان، پیمان عربستان و آمریکا را «مجموعه ای جامع از تفاهمات» توصیف می کنند که شامل تضمین های امنیتی، اقتصادی و فناوری برای سعودی و همچنین حمایت از برنامه هسته ای غیرنظامی این کشور می شود.

انتظار می‌رود این توافق عادی‌سازی از توافق‌نامه ابراهیم، مجموعه‌ای از معاهده‌هایی که چهار کشور عربی اسرائیل را در سال 2020 به رسمیت شناختند و تقاضای دیرینه اعراب برای تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی به عنوان پیش‌شرط به رسمیت شناختن اسرائیل را نادیده گرفتند الگوبرداری شود.

محمد بن سلمان پیشتر گفته بود که توافق با اسرائیل «بزرگترین توافق تاریخی از زمان جنگ سرد» خواهد بود. در سال 2021، نتانیاهو این توافق را اینگونه توصیف کرد که اسرائیل را قادر می‌سازد «دکترین قدیمی و خطرناک سرزمین‌ در ازای صلح را جایگزین کند و صلح را در ازای صلح به ارمغان آورد، بدون اینکه اسرائیل حتی یک سانتی‌متر از دست بدهد».

از آن زمان، دولت بایدن عادی سازی اسرائیل و عربستان را در مرکز سیاست خاورمیانه ای خود قرار داده است. ایالات متحده و عربستان سعودی در سال 2023 به گفتگوها درباره این پیمان ادامه دادند و انتظار می‌رفت که بلینکن در 10 اکتبر سال گذشته به ریاض برود تا درباره جزئیات آن صحبت کند، این تاریخ درست سه روز قبل از حمله حماس به اسرائیل بود که عملا این توافق را به تاخیر انداخت.

تحلیلگران می گویند که حمله بعدی اسرائیل به غزه که این منطقه را ویران کرده و بیش از 34000 فلسطینی را کشته، ممکن است پارامترهای توافق را برای عربستان سعودی تغییر داده باشد. اکنون پذیرش بخشی که خواستار مسیری «غیرقابل بازگشت» به سوی تشکیل یک کشور فلسطینی است، کلید اصلی بخش عادی سازی توافق گسترده تر خواهد بود.

نتانیاهو بارها چشم انداز تشکیل کشور مستقل فلسطینی را رد کرده و استدلال می کند که این امر به امنیت اسرائیل آسیب می زند و بر ادامه جنگ غزه تا زمانی که حماس از بین برود، مصمم است.

تحلیلگران می گویند که این موانع ممکن است منجر به تلاش عربستان برای بستن توافق دوجانبه بدون جزء عادی سازی توافق شود. اما چنین رویکردی با موانع بزرگی روبرو خواهد شد. سناتور جمهوری خواه لیندسی گراهام در این باره می گوید: توافقی که تعهد نظامی قاطعانه ایالات متحده به امنیت عربستان سعودی را بدون مولفه عادی سازی ایجاد می کند، بعید است از کنگره آمریکا عبور کند.

اگر توافقنامه دفاعی متقابل در قالب یک معاهده مورد مذاکره قرار گیرد، برای الزام آور شدن نیاز به 67 رأی در سنا دارد. گراهام در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی بر تصمیم عربستان سعودی گفت: بدون عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان و اطمینان از تامین نیازهای امنیتی اسرائیل در مورد پرونده فلسطین، رای بسیار کمی برای توافق دفاعی متقابل بین ایالات متحده و عربستان سعودی وجود خواهد داشت.

کارشناسان می گویند که شاید بایدن بتواند با الگوبرداری از توافقنامه امنیتی دیگری که سال گذشته با بحرین امضا کرد، کنگره را برای رسیدن به توافق دور بزند. به گفته فراس مکساد، کارشناس ارشد و مدیر توسعه استراتژیک در موسسه خاورمیانه در واشنگتن دی سی، مسیر دیگری وجود دارد که حول توافقنامه یکپارچگی و رفاه امنیت جامع که دولت بایدن در سپتامبر 2023 با بحرین امضاء کرد، الگوبرداری شده است. متن این پیمان صراحتاً بیان می‌کند که ممکن است از طرف های دیگر برای پیوستن دعوت شود.

با این حال، هیچ نشانه ای مبنی بر اینکه دولت بایدن برای تصویب توافق دوجانبه با عربستان سعودی، کنگره را دور بزند، وجود ندارد. برای عربستان سعودی، توافق دوجانبه با ایالات متحده یک پیروزی بزرگ خواهد بود، که نشان دهنده پایان دورانی است که بایدن به دنبال تضعیف محمد بن سلمان به اتهام دست داشتن در قتل جمال خاشقجی، ستون نویس واشنگتن پست در کنسولگری سعودی در استانبول بود.

برخی کارشناسان معتقدند که  این توافق همچنین «سلطه آمریکا را در خاورمیانه برای نسل‌ها تثبیت می‌کند و چالش رو به رشد چین و روسیه را کمرنگ می‌کند.» محمد بن سلمان مشتاق تقویت سیستم دفاعی عربستان و تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان به دور از هیدروکربن است، زیرا او یک سیاست اقتصادی بلندپروازانه به نام چشم انداز 2030 را دنبال می کند. پادشاهی سعودی دارای یک برنامه هسته ای غیرنظامی نوپا است که ولیعهد مایل به توسعه آن با حمایت ایالات متحده است.

به گفته کارن یانگ، محقق ارشد پژوهشی در مرکز دانشگاه کلمبیا، عربستان سعودی مایل است با ایالات متحده معامله کند و این احتمالاً بهترین زمان در دوران دولت بایدن برای کمک به برخی از مسائل مهم در کنگره نظیر سیاست جهانی انرژی است.

یکی دیگر از نقاط سخت در حمایت ایالات متحده از چنین برنامه ای، مخالفت آمریکا با غنی سازی محلی اورانیوم در داخل خاک کشورها است، غنی سازی یک جزء کلیدی برای تولید انرژی هسته ای است که می تواند برای تولید سلاح های هسته ای نیز استفاده شود. عربستان سعودی از نظر ذخایر اورانیوم غنی است و اصرار دارد که بتواند آن را در داخل غنی سازی کند . در صورت تحقق چنین مسئله ای این برای یک کشور عربی برای اولین بار خواهد بود. برای مثال، امارات متحده عربی همسایه، اورانیوم غنی شده را برای نیروگاه های هسته ای خود وارد می کند.

روز چهارشنبه، سناتور دموکرات، اد مارکی، رئیس مشترک گروه کاری تسلیحات هسته‌ای و کنترل تسلیحات، از دولت بایدن خواست اطمینان حاصل کند که ریاض از غنی‌سازی و بازفرآوری مواد هسته‌ای خودداری می‌کند . او در بخش هایی از سخنان خود به اظهارات قبلی محمد بن سلمان استناد کرد که گفته بود  عربستان سعودی در صورت حرکت تهران به سمت سلاح هسته ای در این مسیر گام خواهد گذاشت. وی  گفت: مسیر صلح خاورمیانه نباید شامل چشم انداز عربستان سعودی مجهز به سلاح هسته ای باشد که منافع آمریکا، متحدان و شرکای خود را در سراسر منطقه تضعیف کند.

پیمان عربستان سعودی و آمریکا دو کشور را موظف می کند که برای بازدارندگی و مقابله با هرگونه تجاوز خارجی با یکدیگر همکاری کنند، اما به این تعهد جنبه معاهده رسمی نمی دهد.

زمانی که شرایط سیاسی اجازه دهد، هنوز جایی برای یک توافق امنیتی چندجانبه که در نهایت شامل اسرائیل، بحرین، ایالات متحده و دیگران باشد، وجود خواهد داشت. انتخاب با اسرائیل خواهد بود که چه زمانی آماده پاس دادن توپ به سمت تشکیل کشور مستقل فلسطین باشد.